Oto podstawowe informacje o rodzajach literackich (nie mylić z gatunkami, o których też będzie mowa). Mam nadzieję, że teraz liryka, epika i dramat nie będą już miały przed Wami tajemnic i z łatwością przyporządkujecie każdy nowo poznany tekst do właściwego rodzaju i gatunku literackiego.
Embedded Files
liryka
liryka
LIRYKA - rodzaj literacki obejmujący utwory, które ukazują uczucia, myśli, przeżycia wewnętrzne, wrażenia podmiotu lirycznego.
Nazwa liryka pochodzi z języka greckiego: lyrikos, lyra - lira, czyli instrument strunowy, wywodzący się ze starożytnej Grecji.
PODMIOT LIRYCZNY - fikcyjna osoba wypowiadająca się w utworze lirycznym, wyrażająca swoje emocje, poglądy, refleksje. Podmiotu lirycznego nie należy utożsamiać z autorem.
PRZYKŁADOWE GATUNKI LIRYCZNE:
● sonet
● pieśń
● fraszka
● tren
● oda
We współczesnej liryce praktycznie zanikło rozróżnienie gatunkowe. Mówimy ogólnie o utworach lirycznych lub używamy określenia wiersz.
epika
epika
EPIKA – rodzaj literacki obejmujący utwory pisane prozą lub wierszem, w których narrator opowiada o jakichś wydarzeniach, zazwyczaj o losach postaci.
PRZYKŁADOWE GATUNKI EPICKIE:
● nowela - krótki utwór epicki o jednowątkowej fabule, w której kluczową rolę odgrywa wybrany motyw, a wszystkie wydarzenia zmierzają do punktu kulminacyjnego (np. Latarnik Henryka Sienkiewicza);
● opowiadanie - utwór epicki niewielkich rozmiarów o prostej fabule; od noweli różni się swobodniejszą kompozycją , bardziej rozbudowanymi opisami i komentarzami narratora (np. Opowieść wigilijna Karola Dickensa);
● przypowieść - utwór, w którym opowiedziana historia ma (oprócz znaczenia dosłownego) głębszy sens, ilustruje ważne prawdy moralne oraz ukazuje postawy warte naśladowania (np. Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie, Łk 10, 30-37);
● powieść - utwór epicki większych rozmiarów, o rozbudowanej fabule, zazwyczaj ma wiele wątków; Wyróżniamy wiele odmian powieści, np. powieść obyczajowa, powieść historyczna, powieść detektywistyczna, powieść fantasy i inne (np. Quo vadis Henryka Sienkiewicza);
● bajka - krótki, wierszowany utwór literacki zawierający morał, czasem żartobliwy, istotną cechą bajki jest alegoryczność (Bajki Ignacego Krasickiego).
dramat
dramat
DRAMAT - rodzaj literacki obejmujący utwory zwykle przeznaczone do wystawienia na scenie. Fabuła dzieł dramatycznych jest ukazana za pomocą wypowiedzi i działań bohaterów.
PRZYKŁADOWE GATUNKI DRAMATYCZNE:
● komedia - gatunek dramatyczny o pogodnej, często zabawnej tematyce, z finałem pomyślnym dla głównej postaci (np. Zemsta, Aleksandra Fredry);
● tragedia - utwór o poważnej tematyce, zakończony katastrofą oznaczającą klęskę bohatera (np. Antygona Sofoklesa);
● dramat romantyczny - odmiana dramatu powstała w romantyzmie. Charakteryzuje się połączeniem świata fantastycznego ze światem rzeczywistym, luźną kompozycją, niekiedy brakiem wyraźnego zakończenia, przemieszaniem tragizmu i komizmu (np. Dziady cz. II Adama Mickiewicza).
gatunki synkretyczne
gatunki synkretyczne
Nie wszystkie gatunki literackie da się jednoznacznie zakwalifikować do liryki, epiki lub dramatu. Niektóre z nich łączą w sobie cechy dwóch lub trzech rodzajów literackich (w różnych kombinacjach) . O synkretyzmie gatunkowym mówimy wtedy, gdy utwór łączy w sobie co najmniej dwa z trzech rodzajów literackich .
PRZYKŁADOWE GATUNKI SYNKRETYCZNE:
ballada - utwór łączący cechy liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (akcja, dialogi). Tematem ballady są niezwykłe wydarzenia ( np. Świtezianka Adama Mickiewicza).
satyra - utwór, który piętnuje i ośmiesza ukazywane w nim zjawiska obyczajowe, społeczne lub polityczne (np. Żona modna Ignacego Krasickiego).
dramat romantyczny - utwór o luźnej kompozycji, zawierający w sobie również fragmenty liryczne i epickie (np. Dziady cz. II Adama Mickiewicza)
W tym miejscu warto również wspomnieć o gatunkach z pogranicza literatury, do których zaliczamy gatunki publicystyczne. Na przykład:
reportaż
felieton
literatura faktu
komiks
szybka powtórka
szybka powtórka
Page updated
Google Sites
Report abuse