Charakterystyka postaci rzeczywistej to opis wyglądu zewnętrznego człowieka połączony z opisem jego cech wewnętrznych.
W młodszych klasach najczęściej od tej formy zaczyna się przygoda z charakterystyką. Na pewno zdarzyło się Wam opisywać koleżankę lub kolegę z klasy.
Charakterystyką rządzą przymiotniki. To właśnie one służą nam do opisywania wyglądu, cech charakteru i zachowania osoby, którą chcemy scharakteryzować.
Trzy poniższe tabele są wypełnione przymiotnikami, przydatnymi przy opisywaniu wyglądu zewnętrznego postaci. W czwartej znajdziecie słownictwo związane z ubiorem bohatera charakterystyki.
W opisie zachowania i cech charakteru postaci warto wykorzystać znane związki frazeologiczne, na przykład:
ma węże w kieszeni (skąpy, chytry),
ma olej w głowie (mądry, rozumny),
farbowany lis (fałszywy, nieszczery),
ma pstro w głowie (lekkomyślny, nierozważny),
chowa głowę w piasek (tchórzliwy, bojaźliwy),
dzieli włos na czworo (drobiazgowy, dokładny),
dwoi się i troi (pracowity, robotny),
czeka z założonymi rękami (leniwy, gnuśny),
nie w ciemię bity (sprytny, obrotny),
zadziera nosa (zarozumiały, dumny).
Charakterystyka jest pełna przymiotników, ale nie tylko one potrafią nazywać cechy i zachowanie opisywanej postaci.
Przymiotniki (jaki jest?): ambitny, bezinteresowny, cierpliwy, dowcipny, łatwowierny, obłudny, odważny, uczynny, złośliwy, sympatyczny, prawdomówny, szczery;
Przysłówki (jak się zachowuje, postępuje?): bezmyślnie, nieszczerze, sprytnie, zawzięcie, złośliwie, mądrze, taktownie, kulturalnie, rozważnie, szlachetnie;
Rzeczowniki (mój kolega to…): skarżypyta, beksa, chwalipięta, gaduła, leniuch, lizus, plotkarz, odludek, psotnik, zarozumialec;
Czasowniki (co robi?): awanturuje się, boi się, bałagani, błaznuje, chwali się, dąsa się, gniewa się, grymasi, kaprysi, kłamie;
Charakterystyka postaci literackiej to opis wyglądu zewnętrznego bohatera literackiego połączony z opisem jego cech wewnętrznych. Powstaje ona wyłącznie na podstawie informacji zawartych w książce.
Zanim powstanie charakterystyka należy dokładnie przeanalizować fragmenty dotyczące wyglądu postaci, opisujące jej cechy charakteru oraz zachowanie. Warto również przyjrzeć się wypowiedziom innych postaci, występujących w utworze, na temat opisywanego bohatera.
Na pewno poznajecie tego ponurego dżentelmena z fotografii. Ebenezer Scrooge to wymarzony bohater do scharakteryzowania. Ma skomplikowany charakter i specyficzny wygląd, a na dodatek przechodzi totalną metamorfozę i po przemianie staje się całkiem innym człowiekiem.
To jest ważne!
Cechy charakteru opisywanych postaci mogą być bezpośrednio nazwane przez narratora lub innych bohaterów występujących w utworze (charakterystyka bezpośrednia) i/albo wynikać z zachowania bohatera. (charakterystyka pośrednia). Opis cech charakteru bohatera nie może ograniczać się tylko do ich wyliczenia. Należy również uzasadnić, na jakiej podstawie uważamy, że bohater ma takie cechy. Przywołać odpowiednie przykłady z tekstu, które potwierdzają nasz opis, można również zacytować właściwy fragment tekstu.
Postać literacką charakteryzujemy na podstawie Waszego ulubionego schematu (wstęp, rozwinięcie, zakończenie):
Charakterystyka porównawcza to taka, w której opisujemy dwie lub kilka osób. Musimy nie tylko dokładnie je scharakteryzować, ale również wyeksponować podobieństwa i różnice zachodzące między opisywanym postaciami.
Ilustracja przedstawia Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka - bohaterów Zemsty Aleksandra Fredry. Są to chyba najczęściej porównywani bohaterowie. Z pewnością dlatego, że reprezentują skrajnie odmienne charaktery i temperamenty. Przysłowiowy ogień i woda - jest o czym pisać.
Tak jak w każdej charakterystyce tak samo w charakterystyce porównawczej musimy umieścić
przedstawienie postaci (jak się nazywa, kim jest, skąd pochodzi, czym się zajmuje itd.)
wygląd zewnętrzny (wzrost, postura, kolor włosów, oczu itd.)
cechy charakteru
stosunek do otoczenia (jakie ma relacje z innymi, jak postrzegają ją inni?)
subiektywną, indywidualną ocenę postaci.
Charakterystykę porównawczą możemy napisać według dwóch schematów.
Pierwszy:
Drugi:
