W kulturze zachodniej najbardziej utrwalone są dwa obrazy stworzenia świata: biblijny (Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię) i ten pochodzący z mitologii greckiej (Na początku był Chaos).
Całość wyobrażeń o pochodzeniu świata dla danej religii lub systemu filozoficznego nazywamy kosmogonią. Niemal w każdej kulturze mamy do czynienia z mitami dotyczącymi stworzenia świata.
Zanim przejdziemy do kosmogonii biblijnej przypomnijmy sobie grecki mit o stworzeniu świata.
Wszystkie zamieszczone niżej cytaty pochodzą z Mitologii Jana Parandowskiego.
Na początku był Chaos. Któż zdoła powiedzieć dokładnie, co to był Chaos? Niejedni widzieli w nim jakąś istotę boską, ale bez określonego kształtu. Inni — a takich było więcej — mówili, że to wielka otchłań, pełna siły twórczej i boskich nasieni, jakby jedna masa nieuporządkowana, ciężka i ciemna, mieszanina ziemi, wody, ognia i powietrza.
Z tej napełnionej otchłani, kryjącej w sobie wszystkie zarodki przyszłego świata, wyłoniły się dwa potężne bóstwa, pierwsza królewska para bogów. Uranos — Niebo i Gaja — Ziemia. Oni dali początek wielu pokoleniom bogów
Z ich małżeńskiego związku wyszedł wielki ród tytanów, wśród których najstarszy był Okeanos, bóg potężnej rzeki, co szerokim, błękitnym kręgiem opływa całą ziemię dokoła.
Młodszym rodzeństwem tytanów byli kiklopowie (cyklopi) i hekatonchejrowie (sturęcy). Cyklopi, potwornego wzrostu, o dzikim wyglądzie, mieli jedno oko w środku czoła, a hekatonchejrowie o stu rękach przerażali swą siłą niezłomną. Uranos nie był zadowolony z tego potomstwa, które było szkaradne lub okrutne. Wszyscy oni napełniali go strachem i odrazą. Nie spodziewając się po nich ani wdzięczności, ani poszanowania swej władzy ojcowskiej, strącił ich w bezdenne czeluści Tartaru.
Gaja usłyszała jęk potępionych tytanów dobywający się z przepastnych wnętrzności ziemi. Znienawidziła wyrodnego ojca i zaczęła knuć spisek przeciw jego władzy bezwzględnej. Namowom matki uległ najmłodszy z tytanów — Kronos, dotychczas niepozbawiony wolności. Uzbrojony w żelazny sierp, zaczaił się na Uranosa, okaleczył go haniebnie i strącił ze świetlistego tronu niebios. Z krwi, która wyciekła z rany powalonego boga, zrodziły się trzy straszne boginie zemsty, Erynie, o włosach wężowych. Uranos, ukryty w błękitach nieba, zeszedł z widowni dziejów boskich.
Razem z bogami rodził się świat. Nad ziemią, która jako ląd stały wydobyła się z chaosu, świeciło młode słońce, a z chmur spadały deszcze obfite. Podniosły się pierwsze lasy i ziemię przykryła wielka, szumiąca puszcza. Po nieznanych wzgórzach błądziły rzadkie zwierzęta. Z wolna rzeczy zaczęły przybierać znajome kształty. Źródła znalazły swe groty, a jeziora wygodne kotliny; góry śnieżnym grzebieniem zarysowały się na jasnym niebie. Gwiazdy lśniły w ciemnych przestworzach nocy, a kiedy one bladły, ptaki wydzwaniały jutrzence swą pierwszą pieśń powitalną.
Ale to jeszcze nie koniec. Dla ciekawych dalszy ciąg na stronie https://polszkola5.files.wordpress.com/2013/09/narodziny-c59bwiata.pdf
Stworzenie świata zostało opisane w Księdze Rodzaju (Genesis - stworzenie, początek). Bóg stwarza świat z niczego, jedynie za pomocą słowa. Jest jak twórca i artysta słowem powołujący byty do życia.
Na obrazie Wiliama Blake'a Bóg niczym architekt, budowniczy odmierza cyrklem granice świata. Pochyla się nad swoim dziełem, chce żeby było ono doskonałe. Cyrkiel swoim kształtem przypomina pierwszą literę alfabetu greckiego (alfa), natomiast poświata rozchodząca się wokół Boga kojarzy się z ostatnią literą alfabetu greckiego - omegą. Być może Blake w ten sposób nawiązał do słów Chrystusa zawartych w Apokalipsie św. Jana: Jam Początek i Koniec, Alfa i Omega.
Zanim zapoznacie się z uproszczoną wersją biblijnego stworzenia świata warto przeczytać fragment z Księgi Rodzaju na stronie http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=1
Proces stworzenia świata trwał sześć dni, a siódmego dnia Bóg odpoczął po wykonanej pracy.
Dzień pierwszy: dzień i noc
Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą.
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień pierwszy.
Dzień drugi: niebo
A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, Bóg nazwał to sklepienie niebem.
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień drugi.
Dzień trzeci: ziemia i morze
A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» A gdy tak się stało, Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». I stało się tak. Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień trzeci.
Dzień czwarty: ciała niebieskie
A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią». I stało się tak. Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą oraz gwiazdy. I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień czwarty.
Dzień piąty: pływające istoty, ptactwo skrzydlate
Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi».
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień piąty.
Dzień szósty: zwierzęta lądowe, człowiek
Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre. A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!»
Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre.
I tak upłynął wieczór i poranek - dzień szósty.
Dzień siódmy: odpoczynek
A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał stwarzając.
W biblijnym opisie stworzenia świata występują powtórzenia (czyli kilkukrotne wprowadzenie w utworze literackim jakiegoś elementu lub zasady budowy). Czemu służą?
I tak upłynął wieczór i poranek, I tak upłynął dzień pierwszy (drugi, trzeci itd.) - powtórzenie, które wskazuje na następstwo czasowe. Bóg stwarza świat w określonym czasie, jest to proces, który ma swój początek i koniec.
A wszystko, co uczynił, było dobre - kilkakrotnie powtarzana fraza podkreśla, że Bóg jest zadowolony ze swojego dzieła. Dzieło Boga jest pożyteczne, sensowne, piękne, bowiem wszystko, co pochodzi od Boga jest po prostu dobre.
Przyjrzyjcie się, zestawionym w poniższej tabeli, elementom procesu stwarzania świata w Biblii i mitologii greckiej. Widzicie więcej różnic czy podobieństw?
Stworzenie człowieka jest opisane w Biblii dwukrotnie. Pierwszy raz w we fragmencie dotyczącym stworzenia świata (patrz wyżej: dzień szósty) i drugi raz w szczegółowym opisie stworzenia człowieka.
Gdy Pan Bóg uczynił ziemię i niebo, nie było jeszcze żadnego krzewu polnego na ziemi, ani żadna trawa polna jeszcze nie wzeszła - bo Pan Bóg nie zsyłał deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by uprawiał ziemię i rów kopał w ziemi, aby w ten sposób nawadniać całą powierzchnię gleby - wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą.
Aby mężczyzna nie był sam Bóg postanowił uczynić dla niego pomoc: Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrążył się w głębokim śnie, i gdy spał wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z mężczyzny, zbudował niewiastę. Tak Bóg stworzył kobietę (Ewę).
Pan Bóg umieścił pierwszych ludzi (Adama i Ewę) w ogrodzie (Eden), było tam wszystko, czego człowiek potrzebował: obfitość pożywienia i wody. Bóg dał ludziom ogród w posiadanie, aby w nim żyli, uprawiali go i doglądali. Chociaż Adam i Ewa chodzili po ogrodzie nago nigdy nie odczuwali wobec siebie wstydu. Wiedli w Edenie szczęśliwe życie, nie znając zła i bólu. Bóg uczynił tylko jedno zastrzeżenie: Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać według upodobania; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz.
Jednak pewnego dnia Adam i Ewa utracili raj. Jak do tego doszło? Zajrzyjcie na podstronę Wygnanie z raju pierwszych ludzi .
